AZƏRBAYCAN XALQININ ÜMUMMİLLİ
LİDERİ HEYDƏR ƏLİRZA OĞLU ƏLİYEV HAQQINDA
1941-ci ildən
Heydər Əliyev Naxçıvan MSSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığında və Naxçıvan MSSR
Xalq Komissarları Sovetində şöbə müdiri vəzifəsində işləmiş və 1944-cü ildə
dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında işə göndərilmişdir. Bu dövrdən təhlükəsizlik
orqanları sistemində çalışan Heydər Əliyev 1964-cü ildən Azərbaycan SSR Nazirlər
Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi sədrinin müavini, 1967-ci ildən
isə sədri vəzifəsində işləmiş, general-mayor rütbəsinə qədər yüksəlmişdir. Həmin
illərdə o, Leninqrad şəhərində (indiki Sankt-Peterburq) xüsusi ali təhsil
almış, 1957-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsini
bitirmişdir.
Azərbaycan
Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 1969-cu il iyul plenumunda Heydər
Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi seçilərək
respublikanın rəhbəri olmuşdur. 1982-ci ilin dekabrında Sovet İttifaqı
Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi Bürosunun üzvü seçilən Heydər
Əliyev SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsinə təyin edilmiş və
SSRİ-nin rəhbərlərindən biri olmuşdur. Heydər Əliyev iyirmi il ərzində SSRİ Ali
Sovetinin deputatı, beş il isə SSRİ Ali Soveti sədrinin müavini olmuşdur.
Heydər Əliyev
1987-ci ilin oktyabrında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi
Siyasi Bürosunun və şəxsən Baş katib Mixail Qorbaçovun yeritdiyi siyasi xəttə
etiraz əlaməti olaraq, tutduğu vəzifələrdən istefa vermişdir.
Heydər Əliyev
1990-cı ilin 20 yanvarında sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi qanlı faciə ilə əlaqədar
ertəsi gün Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyində bəyanatla çıxış edərək, Azərbaycan
xalqına qarşı törədilmiş cinayətin təşkilatçıları və icraçılarının cəzalandırılmasını
tələb etmişdir. O, Dağlıq Qarabağda yaranmış kəskin münaqişəli vəziyyətlə bağlı
SSRİ rəhbərliyinin ikiüzlü siyasətinə etiraz əlaməti olaraq, 1991-ci ilin
iyulunda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının sıralarını tərk etmişdir.
1990-cı ilin
iyulunda Azərbaycana qayıdan Heydər Əliyev ilk əvvəl Bakıda, sonra isə
Naxçıvanda yaşamış, həmin ildə də Azərbaycan Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.
O, 1991-1993-cü illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri, Azərbaycan
Respublikası Ali Soveti sədrinin müavini olmuşdur. Heydər Əliyev 1992-ci ildə
Yeni Azərbaycan Partiyasının Naxçıvan şəhərində keçirilmiş təsis qurultayında
partiyanın sədri seçilmişdir.
1993-cü ilin
may-iyununda hökumət böhranının son dərəcə kəskinləşməsi ilə ölkədə vətəndaş
müharibəsinin baş verməsi və müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi yarandıqda Azərbaycan
xalqı Heydər Əliyevin hakimiyyətə gətirilməsi tələbi ilə ayağa qalxdı. Azərbaycanın
o zamankı rəhbərləri Heydər Əliyevi rəsmən Bakıya dəvət etməyə məcbur oldular.
Heydər Əliyev 1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Ali Sovetinin sədri seçildi,
iyulun 24-də isə Milli Məclisin qərarı ilə Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirməyə başladı.
1993-cü il
oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsində Heydər Əliyev Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti seçildi. O, 1998-ci il oktyabrın 11-də xalqın yüksək
fəallığı şəraitində keçirilən seçkilərdə səslərin 76,1 faizini toplayaraq,
yenidən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmişdir. 2003-cü il oktyabrın
15-də keçirilən prezident seçkilərində namizədliyinin irəli sürülməsinə razılıq
vermiş Heydər Əliyev səhhətində yaranmış problemlərlə əlaqədar seçkilərdə
iştirak etməkdən imtina etmişdir.
Dekabrın 12-də Azərbaycanın
ümummilli lideri, Prezident Heydər Əliyev Amerika Birləşmiş Ştatlarının
Klivlend Klinikasında vəfat etmişdir.
Heydər Əliyev bir
çox dövlət orden və medallara, beynəlxalq mükafatlara layiq görülmüş, müxtəlif
ölkələrin universitetlərinin fəxri doktoru seçilmişdir.
Heydər Əliyev
dörd dəfə Lenin ordeni, Qırmızı Ulduz ordeni və çoxlu medallarla təltif
edilmiş, iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adını almış, bir çox xarici dövlətlərin
orden və medalları ilə təltif olunmuşdur.
27 mart 1997-si
il - Kiyevdə Azərbaycanın dövlət başçısına Ukraynanın ali mükafatı
"Yaroslav Mudrı" ordeni təqdim edilmişdir.
13 aprel 1999-cu
il - Prezident Heydər Əliyev Türkiyənin ən nüfuzlu mükafatı - "Atatürk
Sülh Mükafatına" layiq görülmüşdür.
20 yanvar 2001-ci
il - Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevə Moskva Dövlət
Universitetinin "Fəxri professoru" adı verilmişdir.
3 aprel 2003-cü
il - Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev Rusiya Federasiyasının Təhlükəsizlik,
Müdafiə və Hüquq Qaydası Problemləri Akademiyasının professoru və həqiqi üzvü
seçilmiş, Y.V.Andropov adına mükafata layiq görülmüşdür.
10 may 2003-cü il
- Rusiyanın yüksək mükafatı - Müqəddəs Apostol Andrey Pervozvannı ordeni ilə təltif
olunması barədə Fərman imzalanmışdır.
Zərifə xanım mənə xoşbəxtlik bəxş etmişdi
İnsan mənəviyyat
üçün yaşamalıdır. Mənəviyyatını qoruyan, yaşadan insan əbədi olacaqdır ideyası
ilə yaşayan görkəmli şəxsiyyətin uğurlarında sözsüz ki, həyatını bölüşdüyü Zərifə
xanım Əliyevanın böyük rolu olmuşdur. Kitabı hazırlayarkən mən bu rolu böyük şəxsiyyətin
səmimi sevğində gördüm, çox duyğulandım. Dahi İnsanların saf sevgisinin həmişəyaşar
olduğuna və ondan böyük şəxsiyyətlər doğulduğuna bir daha əmin oldum.
...Gənc
yaşlarımdan mənim həyatım dövlət işi ilə bağlı olubdur. Mən bütün həyatımı buna
sərf etmişəm və bu gün də bu yolda çalışıram. Bu yolda mənim həmişə səmərəli,
müvəffəqiyyətlə çalışmağımda hesab edirəm ki, ailə vəziyyətimin çox böyük rolu
olub. Zərifə xanım kimi həyat yoldaşım olduğuna və o, ailəmdə çox yüksək mənəvi
mühit yaratdığına görə mən xoşbəxt olmuşam. Həyatımın bütün dövrlərində işlə məşğul
olduğuma görə ailə məsələlərinə fikir verməyə vaxtım olmayıb. Bunların hamısı Zərifə
xanımın üzərinə düşüb və o da bu vəzifəni şərəflə, sədaqətlə, çox böyük məharətlə
yerinə yetirib.
... Bu gün xoşbəxt
gündür. Çünki bu gün Zərifə xanım kimi böyük bir insan Yer üzünə gəlib, mənim həyatımı
xoşbəxt edib, mənə gözəl övladlar bəxş edib. Eyni zamanda, qəmli gündür. On il
keçsə də, mən bu qəmdən ayrıla bilmirəm.
HEYDƏR
ƏLİYEV
28.04.1995
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI SİLAHLI QÜVVƏLƏRİNİN YARADILMASINDA
VƏ İNKİŞAFINDA HEYDƏR ƏLİYEİN ROLU
Əgər hər hansı
ölkənin xalqları öz hüquqlarını anlayır və onları qoruya bilirsə, o zaman ən
kiçik dövlət belə ən böyük məmləkət qədər güclü olar.
Heydər Əliyev.
Azərbaycan Respublikası on il əvvəl
öz dövlət müstəqilliyini bərpa edərkən artıq Ermənistan Respublikası ilə
müharibə vəziyyətində idi. Tarix boyu Azərbaycana qarşı ərazi iddiasında olan
ermənilər onlara havadarlıq edən və ölkəmizi parçalamaq, onun müstəqilliyinə
mane olmaq istəyən digər qüvvələrlə birlikdə torpaqlarımızın bir hissəsini
işğal etmişdilər. O zaman Azərbaycana rəhbərlik edən şəxslər qətiyyətsizlik və
iradsizlik nümayiş etdirərək Silahlı Qüvvələri yarada bilmədilər.
Ordu quruculuğunda düzgün siyasətin
yeridilməməsi nəticəsində xalqın orduya etdiyi yardımlara, ayrı-ayrı döyüşlərdə
xalqımızın vətənpərvər və igid oğullarının düşmənə layiqli müqavimət göstərmələrinə
baxmayaraq, Silahlı Qüvvələr bütövlükdə uğursuzluğa düçar oldu.
Bütün bunların nəticəsində erməni Silahlı Qüvvələri
Azərbaycan torpaqlarının 20 faizini zəbt etmiş, bir milyondan artıq vətəndaşımızı
öz yurdlarından didərgin salmış, on minlərlə insanı məhv etmişdir.
Yalnız Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqın tələbi
ilə hakimiyyətə gəlməsi və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilməsi vəziyyəti
kökündən dəyişdi, respublikamızda ordu quruculuğu sahəsində mühüm tədbirlərin həyata
keçirilməsinə güclü təkan verdi, cəbhədə vəziyyətin müsbət istiqamətdə
inkişafına şərait yaratdı.
Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıtması və cəbhədə atəşkəsə
nail olması dövlət quruculuğunun bütün sahələrində olduğu kimi Silahlı Qüvvələrdə
də əsaslı islahatların aparılmasına imkan yaratdı. Silahlı Qüvvələrdən həyata
keçirilən quruculuq işləri, struktur dəyişiklikləri döyüş əməliyyatlarının
vahid rəhbərlik altında planlaşdırılması, hissələrin hərb elminin tələblərinə
uyğun idarə edilməsi, kadrların saflaşdırılması, qoşun hissələrinin təxribatçı
və siyasi ünsürlərdən təmizlənməsi Azərbaycan ordusunu keyfiyyətcə yeniləşdirdi.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər
Əliyevin Silahlı Qüvvələrə göstərdiyi diqqət və qayğının nəticəsində ordunun mərkəzləşdirilmiş
maddi-texniki təminatı əvvəlki illərdən fərqli olaraq əhəmiyyətli dərəcədə
yaxşılaşdırıldı, hərbi birləşmə və hissələrin maddi-texniki, tibbi və digər
vasitələrlə təmin edilməsi təşkil olundu, maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti nizama
salındı. Silahlı Qüvvələrinə tələb olunan silah, hərbi texnika, döyüş sursatı,
arxa xidmət əmlakı və digər maddi vasitələrin istehsal olunması üçün sifarişlərin
Azərbaycan Respublikasının sənaye müəssisələrində yerləşdirilməsi ölkə
iqtisadiyyatının inkişafına da təkan verdi. Orduda şəxsi heyətin mənəvi-psixoloji
hazırlığına, döyüş ruhunun yüksəldilməsinə diqqət artırıldı, hərbi vətənpərvərlik
işi gücləndirildi.
1994-cü ilin oktyabr və 1995-ci ilin mart hadisələri
zamanı zabit və əsgələrin Vətən qarşısında öz borclarını şərəflə yerinə yetirməsi
bir daha sübut etdi ki, şəxsi heyət arasında müstəqillik amalı və hərbi anda sədaqət
hissi yeni mənəvi-psixoloji iqlim formalaşmış, ordu hissələri artıq müxtəlif
siyasi və cinayətkar mafioz dəstələri xidmət edən təxribatçılardan, cəsuslardan
xeyli təmizlənmişdir.
Bu sahədə əldə edilmiş uğurlara baxmayaraq, son illərdə
hərbi hissələrdə nizam-intizamın möhkəmləndirilməsi, təlim və tərbiyənin düzgün
qurulması istiqamətində iş səngiməmiş, onun müasir səviyyədə aparılması üçün
müvafiq nizamnamələr, təlimatlar hazırlamış və tətbiq edilmişdir. Ordu
quruculuğunun ən müxtəlif sahələri ilə bağlı zəruri olan qanunlar qəbul edilmiş
və artıq Azərbaycan ordusunun mükəmməl qanunvericilik bazası yaradılmışdır.
Ordu quruculuğunun indiki mərhələsində Silahlı Qüvvələrdə
aparılan islahatların əsas məqsədlərindən biri qoşunların Vətənə, Azərbaycan
xalqına və dövlətinə sadiq, yüksək hərbi hazırlığa malik zabit, gizir və
miçmanlarla tam komplektləşdirilməsinə nail olmaqdır. Silahlı Qüvvələrin şəxsi
heyətlə komplektləşdirilməsi Ali Baş Komandanın göstərişlərinə və Azərbaycan
Respublikasının hərbi qanunvericilik aktlarının tələblərinə uyğun vahid plan əsasında
aparılır və ardıcıl xarakter daşıyır.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin
sayəsində ölkəmizdə milli hərbi kadrların yetişdirilməsi üçün müasir tələblərə
cavab verən hərbi təhsil sisteminin inkişafı və təkmilləşdirilməsi istiqamətində
əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev
hərbi təhsil sisteminin daha da inkişaf etdirilməsi məqsədilə 1999-cu il
fevralın 20-də Hərbi Akademiyanın yaradılması haqqında fərman imzalamışdır.
Bu gün Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin zabitləri həmçinin
Türkiyənin, Ukraynanın, Rusiyanın, Pakistanın, Çinin, Almaniyanın, Böyük
Britaniyanın, İtaliyanın, Rumıniyanın, Macarıstanın hərbi akademiyalarında və
dinləmə kurslarında da təhsil alırlar. Zabitlərimizin Amerika Birləşmiş
Ştatlarında təhsil alması haqqında artıq razılıq əldə edilmişdir.
Silahlı Qüvvələrin şəxsi heyətinin sosial müdafiəsinin
təmin edilməsi məqsədilə 1993-cü ildən başlayaraq, hərbi qulluqçuların, Müdafiə
Nazirliyi sistemində işləyən fəhlə və qulluqçuların əmək haqqı artırılmış, şəxsi
heyətin tibbi, ərzaq və əşya-əmlak təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində
iş aparılmışdır. Hərbi hissələrin maddi-texniki bazaları, əsgər yataqxanaları
müasir tələblərə uyğun təmir edilmiş, şəxsi heyətin asudə vaxtının maraqlı və səmərəli
təşkili üçün texniki təbliğat vasitələrinin təminatına diqqət artırılmışdır.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərc-mərclik illərindəki
siyasi oyunlardan və siyasi qüvvələrdən uzaqlaşdırılması, onların intizamlı, mənəvi
cəhətdən saf, yüksək peşəkarlığı ilə seçilən kadrlarla təmin olunması, təchizatının
yaxşılaşdırılması, quruculuq işlərinin elmi əsaslarla aparılması, ordunun güclənməsi,
vətənimizin suverenliyinin və müstəqilliyinin möhkəm təminatçısına çevrilməsi
respublika Prezidenti Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında aparılan işlərin, onun
tələbkarlığının məntiqi nəticəsidir.
Materialların yazılmasında "Azərbaycan
Respublikası 1991-2001" kitabından istifadə olunmuşdur.
Müəlliflər: Abdullazadə Fatma, Ələsgərov Fuad Əlirzayev
Əli, Əsədov Əli, Həsənov Əli, Xəlilov Səlahəddin, Qafarov Tahir, Mahmudov
Yaqub, Rəhimov Mayıl.
Kitab fəlsəfə elmləri doktoru Ramiz Mehdiyevin ümumi
redaktəsi altında çapa hazırlanmışdır.
AZƏRBAYCAN RESUBLİKASININ İQTİSADİ İNKİŞAFINDA
HEYDƏR ƏLİYEVİN ROLU
İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir.
Heydər Əliyev
Azərbaycan Respublikası 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyini
bərpa etdikdən sonra iqtisadi sahədə öz suveren hüquqlarını gerçəkləşdirməyə və
müstəqil siyasət aparmağa başlamışdır. Bu siyasətin başlıca istiqamətlərini müxtəlif
mülkiyyət formaları əsasında yaradılan iqtisadi sistem, bazar iqtisadiyyatına
keçid və dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya təşkil etmişdir.
Müstəqillik dövründən bu günə kimi ölkədə mövcud
iqtisadi inkişafı iki əsas mərhələyə ayırmaq olar. Birincisi, 1991-1995-ci illəri
əhatə edən iqtisadi xaos və ya tənəzzül dövrü. İkincisi, 1996-cı ildən
başlayaraq davam edən makroiqtisadi sabitlik və dinamik iqtisadi inkişaf dövrü.
Dövlət müstəqilliyinin bərpasından sonra ötən qısa
tarixi dövr ərzində Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin
uzaqgörən siyasəti və gərgin fəaliyyəti nəticəsində, ağır ilkin şərtlərə
baxmayaraq, ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafı və dünya təsərrüfat sisteminə
inteqrasiyası sahəsində çox böyük nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Ən böyük
nailiyyət isə ondan ibarətdir ki, bu dövrdə ölkəmizdə aparılan müstəqil dövlət
quruculuğu prosesində iqtisadi islahatların və inkişafın mahiyyət etibarı ilə
yeni bir modeli - Azərbaycan modeli yaranmışdır.
Azərbaycan neftinin dünya bazarlarına çıxarılması
üçün 1996-cı ildə Bakı-Novorossiysk, 1999-cu ildə isə Bakı-Supsa ixrac neft kəmərlərinin
istismara verilməsinə və Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəmərinin inşası
ilə bağlı sazişin imzalanmasına, beləliklə də ixrac marşrutlarının
diversifikasiyasına nail olundu.
Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin 1999-cu ildə
imzaladığı Fərmanla neft yataqlarının xarici şirkətlərlə birgə işlənməsindən əldə
edilən mənfəət neftinin satışından daxil olan vəsaitlərin səmərəli idarə edilməsi,
həmin vəsaitlərin prioritet sahələrin inkişafına və sosial-iqtisadi baxımdan
mühüm əhəmiyyət kəsb edən layihələrin həyata keçirilməsinə yönəldilməsini təmin
etmək üçün Dövlət Neft Fondu yaradıldı. Hazırda beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən
Fondun fəaliyyəti və bu sahədə şəffaflığın təmin edilməsi yüksək qiymətləndirilir.
Neft-qaz sektoru iqtisadiyyatın digər sahələrinin
inkişafında lokomotiv rolunu oynadı. Düşünülmüş iqtisadi siyasət nəticəsində
makroiqtisadi sabitliyə nail olundu və davamlı iqtisadi artımın əsası qoyuldu,
iqtisadiyyatın bütün sahələrində islahatlara başlandı, əhalinin həyat səviyyəsinin
yaxşılaşdırılması istiqamətində ciddi addımlar atıldı.
Sahibkarlığı inkişaf etdirmək, əlverişli biznes və
investisiya mühiti yaratmaqla daxili və xarici investisiyaları cəlb etmək,
qeyri-neft sektorunun inkişafına nail olmaq bu mərhələdə həyata keçirilən
iqtisadi siyasətin səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri olmuşdur. Həyata
keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində Azərbaycanda sahibkarlar təbəqəsi
formalaşmış, özəl sektorun ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında rolu daha da
artmışdır.
İqtisadiyyatda mülkiyyətin çoxnövlülüyü təmin
olunması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər davamlı iqtisadi inkişafa öz
müsbət nəticəsini vermişdir. Belə ki, özəlləşdirməyə başlayan zaman özəl
sektorun ÜDM-də payı faktiki olaraq 10%-dən az olmasına baxmayaraq hazırda onun
xüsusi çəkisi 85%-ə çatmışdır.
Beləliklə, Heydər Əliyev strategiyasının həyata
keçirilməsi nəticəsində müstəqilliyin ilk illərində baş vermiş tənəzzülün
qarşısı uğurla alındı və 1995-ci ildən Azərbaycanda keçid dövrünün yeni mərhələsi
– bərpa və dinamik inkişaf dövrü başlandı. 1995-2003-cü illər ərzində ümumi
daxili məhsul 90,1%, dövlət büdcəsinin gəlirləri 3 dəfə, ölkənin valyuta
ehtiyatları 85 dəfə, sənaye məhsulunun həcmi 25,2%, kənd təsərrüfatı
istehsalının həcmi 53,9%, xarici ticarət dövriyyəsi 4 dəfə, iqtisadiyyatda məşğul
olanların orta aylıq real əmək haqqı 5,6 dəfə artdı, inflyasiya səviyyəsi 2-3%-ə
qədər endirildi, bütün maliyyə mənbələri hesabına iqtisadiyyata yönəlmiş
investisiyaların ümumi həcmi 20 milyard ABŞ dollarını keçdi.
Azərbaycan Respublikası dövlət müstəqilliyini
qazandıqdan sonra onun xarici iqtisadi siyasətinin mühüm istiqamətlərindən
birini beynəlxalq maliyyə-kredit və iqtisadi qurumlarla əlaqələr təşkil
etmişdir. Ötən dövr ərzində bu sahədə kifayət qədər iş görülmüşdür. Azərbaycan,
demək olar ki, bütün nüfuzlu beynəlxalq qurumlara, o cümlədən 1992-ci ildə Beynəlxalq
Valyuta Fonduna, Dünya Bankına, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankına, İslam
İnkişaf Bankına, 1999-cu ildə Asiya İnkişaf Bankına üzv qəbul olunmuşdur.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham
Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən və yeni çalarlarla zənginləşdirilmiş
sosial-iqtisadi siyasətin strateji məqsədləri sərbəst bazar münasibətlərinə və
özünüinkişaf qabiliyyətinə malik olan sosialyönümlü, diversifikasiya olunmuş
milli iqtisadiyyatın formalaşdırılması və dünya təsərrüfat sisteminə
inteqrasiyasının təmin olunmasıdır.
Davamlı və dinamik inkişaf məntiqinə əsaslanan bu
siyasətin həyata keçirilməsi nəticəsində qazanılmış uğurlar daha da möhkəmləndirilmiş,
bu dövrdə makroiqtisadi sabitlik qorunub saxlanılmış, iqtisadiyyatın
diversifikasiyası, qeyri-neft sahələrinin, regionların inkişafı sürətlənmiş,
strateji valyuta ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi təmin olunmuş, milli
valyutanın sabitliyi, bank sisteminin etibarlılığı artırılmış, konservativ
xarici borclanma strategiyası həyata keçirilmiş, sahibkarlığa dövlət dəstəyi
gücləndirilmiş, əhalinin sosial rifahı davamlı olaraq yaxşılaşmışdır.
İqtisadiyyatın diversifikasiyası ilə bağlı nəzərdə
tutulmuş tədbirlərin sistemli və ardıcıl reallaşdırılması üçün dövlət
başçısının müvafiq fərman və sərəncamları ilə “Azərbaycan Respublikası
regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”,
“2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və
davamlı inkişaf Dövlət Proqramı”, “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət
Proqramı” və bir sıra sahəvi inkişaf proqramları təsdiq edilmiş və uğurla icra
olunur.
ƏSRİN MÜQAVİLƏSİ
Azərbaycan Respublikasının siyasi və iqtisadi
inkişafinda uzaqgörən siyasətçi Heydər Əliyevin
rəhbərliyi ilə imzalanmış
“Əsrin müqaviləsi”nin böyük rolu vardır.
Ulu öndər bu haqda deyir: “Əsrin
müqaviləsi ilə qoyduğumuz təməl XXI əsrdə Azərbaycan xalqının inkişafı, firəvan
həyatı, müstəqil Azərbaycan dövlətinin suverenliyinin daha da möhkəmlənməsi
üçün gözəl imkanlar yaradır və inanıram ki, XXI əsr müstəqil Azərbaycan dövləti
üçün ən xoşbəxt dövr olacaqdır”.
“Əsrin müqaviləsi” çətinliklərə baxmayaraq 1994-cü
il sentyabrın 20-də Bakıda Gülüstan sarayında Xəzərin Azərbaycan sektorundakı
"Azəri", "Çıraq", "Günəşli" yataqlarının dərin su
qatlarındakı neftin birgə işlənməsi haqqında "məhsulun pay bölgüsü"
tipli müqavilə imzalandı. Müqavilə öz tarixi, siyasi və beynəlxalq əhəmiyyətinə
görə "Əsrin müqaviləsi" adlanmış, təxminən 400 səhifə həcmində və 4
dildə öz əksini tapmışdıır. “Əsrin müqaviləsi”ndə dünyanın 8 ölkəsinin
(Azərbaycan, ABŞ, Böyük Britaniya, Rusiya, Türkiyə, Norveç, Yaponiya və
Səudiyyə Ərəbistanı) 13 ən məşhur neft şirkəti (Amoko, BP, MakDermott, Yunokal,
ARDNŞ, LUKoyl, Statoyl, Ekson, Türkiyə Petrolları, Penzoyl, İtoçu, Remko,
Delta) iştirak etmişdir. Bununla da "Yeni neft strategiyası" və
doktrinası uğurla həyata keçirilməyə başlandı. "Əsrin müqaviləsi"
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən təsdiq edildi və 12 dekabr
1994-cü ildə qüvvəyə mindi. İlk dəfə hesablanmış çıxarılabilən neft ehtiyatı
511 milyon ton olmuş, sonralar qiymətləndirici quyuların nəticələrinə görə bu
ehtiyat 730 milyon tona çatmışdır və bununla əlaqədar yataqların işlənilməsinə
tələb olunan sərmayə xərcləri 11,5 milyard ABŞ dolları qəbul edilmişdir; ümumi
təmiz gəlirdən Azərbaycanın payına 80%, sərmayəçilərin payına 20% düşür.
"Əsrin müqaviləsi"nin ilk
günlərindən başlayaraq Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat şirkəti yaradıldı və
təsdiq olunmuş vahid proqram üzrə ARDNŞ ilə birgə işlərə başlandı. Bu saziş
sonradan dünyanın 19 ölkəsinin 41 neft şirkəti ilə 30-dək sazişin imzalanması
üçün yol açdı. "Əsrin müqaviləsi" həm karbohidrogen ehtiyatlarının
miqdarına, həm də qoyulan sərmayələrin həcminə görə dünyada bağlanan ən iri
sazişlər siyahısına daxil olmuşdur. İmzalanmış neft sazişləri üzrə Azərbaycanın
neft sənayesinin inkişafı üçün nəzərdə tutulmuş 64 milyard ABŞ dolları
qoyuluşunun 57,6 milyardı dəniz yataqlarının mənimsənilməsinə və perspektivli
strukturlarda axtarış-kəşfiyyat işlərinin aparılmasına yönəldilmişdir.
"Əsrin müqaviləsi"nin həyata
keçirilməsinə başlanan vaxtdan Azərbaycan iqtisadiyyatında dönüş yarandı və
böyük işlərə başlandı. Birinci növbədə 1995-ci ildə ilkin neft hasilatı
layihəsi çərçivəsində Çıraq-1 özülü qərb standartlarına uyğun olaraq bərpa
olundu və böyük maillikli quyuların qazılması məqsədilə bu özülün üst modulu
modernizə edilərək yeni qazma avadanlıqları ilə təchiz olundu. Yeni qazma
qurğusu laylara horizontal quyuların qazılmasına imkan verdi. Maksimal
mailliklə qazılmış A-18 (inhirafı-5500 m), A-19 (inhirafı-6300m-dən artıq) və
s. istismar quyuları böyük neft hasilatı ilə işə düşdülər. 1997-ci ildə Çıraq
yatağından neft hasilatına başlandı.
1999-cu ilin dekabrında Azərbaycanın
"mənfəət nefti" ilə doldurulmuş ilk tanker dünya bazarlarına
çıxarıldı. Bu neftin satışından əldə edilən valyuta ümummilli liderimiz Heydər
Əliyev tərəfindən yaradılmış Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fonduna daxil
olur və xalqa fayda verir. Şimal istiqamətindəki uzunluğu 231 km, diametri 720
mm olan Bakı-Novorossiysk neft kəmərinin Azərbaycan hissəsi bərpa və inşa
edilmişdir və ilk dəfə 25 oktyabr 1997-ci ildə Azərbaycan nefti Novorossiysk
limanına (Rusiya Federasiyasına) nəql olunmuşdur. Kəmər istifadəyə verilən
gündən 2010-cu il aprelin 1-dək bu marşrutla 30 milyon 867 min ton neft nəql
edilib.
Qərb istiqamətində uzunluğu 837 km, diametri
530 mm Bakı-Supsa boru kəməri inşa edilərək, 17 aprel 1999-cu ildə işə
salınmışdır. İstifadəyə verilən gündən 2010-cu il aprelin 1-dək Bakı-Supsa
kəməri ilə 51 milyon 586 min ton neft nəql edilib. 1997-ci ildə respublikada neft hasilatı 9 milyon ton idisə, 2009-ci ildə bu
rəqəm 50 milyon tonu keçmişdir.
Xəzərin böyük dərinliklərində yerləşən sahələrdə
dərin kəşfiyyat quyularının qazılması məqsədilə "Dədə Qorqud" (keçmiş
"Kaspmorneft") yarımdalma üzən qazma qurğusu təmir və modernizə
edilmişdir və 50-475 m dəniz dərinliyində 7620 m dərinliyinə qədər quyu qazmaq
imkanına malikdir. Digər qurğu "İstiqlal" (keçmiş "Şelf-5")
yarımdalma üzən qazma qurğusu təmir və modernizə edilərək, 50-700 m dəniz
dərinliyində 7620 m dərinliyə qədər quyu qazmaq mümkün olmuşdur. Modernizə
olunmuş qazma qurğularının köməyi ilə "Azəri-Çıraq-Günəşli"
yataqlarında birgə aparılan işlər nəticəsində 6 kəşfiyyat quyusu qazıldı,
bunların səhəsində sonradan neft ehtiyatları 30%-dən çox artırıldı. Bu qurğular
1996-cı ildə yaradılmış "Kaspian Drillinq Kompani" müştərək
müəssisənin tərkibində “Şahdəniz” və "Azəri-Çıraq-Günəşli"
yataqlarında öz işlərini uğurla davam etdirirlər. Xarici şirkətlər tərəfindən
Azərbaycan üçün tikilmiş, Heydər Əliyev adına "Lider" qurğusunun
köməyi ilə də texnika-texnoloqiya sahəsində böyük irəliləyişlər əldə
edilmişdir.
Bu “əsas ixrac neft kəməri”nin texniki-iqtisadi
əhəmiyyətindən başqa, onun siyasi rolu da böyükdür. Belə ki, bu neft kəməri
dünya dövlətləri ilə Azərbaycan dövlətinin yeni münasibətlərinin, dünya
xalqları ilə Azərbaycan xalqının əlaqələrinin yenidən qurulmasına təkan
verəcək, Azərbaycanın xarici siyasətinin güclənməsinə və inkişaf etməsinə səbəb
olacaqdır.
2010-cu il mart ayının 9-da Çıraq Neft
Layihəsinə sanksiya verilməsinə dair qətnamə imzalanmış və bu layihəyə 6
milyard dollar yönəldilmişdir. Layihə çərçivəsində Xəzər dənizində yeni
platforma - Qərbi Çıraq Hasilat, Qazma və Yaşayış Bloklu platforma inşa olunacaq.
50-dən artıq yerli şirkət ÇNL üzrə tikinti işlərində birbaşa və dolayısı ilə
iştirak edəcək. Layihənin bütün tikinti və quraşdırma işləri daxili qüvvələr
hesabına icra olunacaq. Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlar blokunun 15 il əvvəl
başlanmış işlənməsinin davamı olan Çıraq Neft Layihəsindən ilk neft haslatı
2013-cü ilə planlaşdırılır.
Çıraq Neft Layihəsi Azəri-Çıraq-Günəşli yatağından
hasilatın artırılması və ümumilikdə 360 milyon barrel əlavə ehtiyatların
çıxarılması üçün planlaşdırılmış bir layihədir.
HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCAN TƏHSİLİNİN İNKİŞAFINDA
ROLU
Təhsil ölkənin beynəlxalq aləmdə rolunu müəyyən edən əsas amillərdən
biridir. O maddi-mənəvi dəyərlərin və strateji gücün göstəricisidir.
Dahi liderimiz Heydər Əliyevin təhsilə verdiyi qiyməti onun öz ilə ifadə
etmək istəyirəm: “Təhsil
millətin gələcəyidir. Məktəb,
maarif, təhsil işi ilə həmişə sıx bağlı olmuşam… Hesab edirəm ki, cəmiyyət
haradan olursa olsun, nədən olursa olsun, kəsib təhsilə xərcləməli, gənc nəslin
təhsilinə, müəllimə kömək etməlidir. Bu, mənim prinsipal mövqeyimdir”. Azərbaycanlı
olmağı ilə fəxr edən, özünü sadə Azərbaycan vətəndaşı kimi hiss edib müəllim
adını bütün adlardan üstün tutan ulu öndər müəllimə həmişə yüksək qiymət vermiş
və Azərbaycan Respublikasına rəhbərlik etdiyi bütün dövrlərdə təhsilin inkişafı
üçün bir çox yeniliklər etmişdir.
Heydər Əliyev SSRİ
dövründə, yəni Azərbaycan Respublikasına rəhbərlik etdiyi ötən əsrin 70-80-ci
illərində də təhsillə bağlı məsələləri daim diqqət mərkəzində saxlamış, ciddi
islahatlar həyata keçirilmişdir. 1972-ci ildə “Gənclərin ümumi orta təhsilə
keçidini başa çatdırmaq və ümumtəhsil məktəbini daha da inkişaf etdirmək
haqqında” və 1973-cü ildə “Kənd ümumtəhsil məktəblərinin iş şəraitini daha da
yaxşılaşdırmaq haqqında” qəbul edilmiş qərarlar nəticəsində Azərbaycanda orta
ümumtəhsil məktəbləri şəbəkəsi 3 dəfə genişləndirilərək 765-dən 2117-yə
çatdırılmışdır. Bu da yüzlərlə ucqar yaşayış məskənlərində orta ümumtəhsil
məktəblərinin açılışı, minlərlə azyaşlının təhsilə cəlb edilməsi demək idi.
Ümummilli lider Heydər
Əliyevin sovet Azərbaycanına rəhbərlik etdiyi illərdə ölkədə 5 yeni ali təhsil
müəssisəsi açılmış və ali məktəblərdə təhsil alanların sayı 70 mindən 100 minə
qədər artmışdır. Eləcə də dahi rəhbər keçmiş İttifaqın ən nüfuzlu təhsil
müəssisələrində azərbaycanlıların oxumasına çalışmış və onun təşəbbüsü, birbaşa
himayəsi nəticəsində 1970-ci ildən başlayaraq hər il 800-900 nəfər gənc
SSRİ-nin nüfuzlu ali məktəblərində təhsil almağa göndərilmişdir.
Ulu öndər Heydər Əliyev
müstəqillik illərində də elm və təhsilin inkişafını diqqətdən kənarda qoymamış,
o cümlədən elm-təhsil problemlərinə kompleks şəkildə yanaşmışdır. O, təhsil
strategiyasının həyata keçirilməsi məqsədilə ciddi tədbirlər həyata keçirmiş,
mühüm tarixi fərman və sərəncamlar imzalamışdır.
2002-ci il oktyabrın
4-də ölkə başçısının imzaladığı “Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil
məktəblərınin müvafiq texniki bazasının möhkəmləndirilməsi haqqında” sərəncamı
milli elm və təhsil sisteminin inkişafında vacib amillərdən biridir. Bu
sərəncam ümumtəhsil məktəbləri şəbəkəsinin genişləndirilməsinə, maddi-texniki
bazasının möhkəmləndirilməsinə etibarlı zəmin yaratmışdır. “Azərbaycan
Respublikasında yeni ümumtəhsil məktəblərinin tikintisi, əsaslı təmiri və
müasir tədris avadanlıqları ilə təmin olunmasına dair proqramın (2003-2007-ci
illər) təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 17
fevral 2003-cü il tarixli sərəncamı da ölkədə təhsil sahəsində müstəsna əhəmiyyətə
malik dövlət sənədidir.
Azərbaycan
xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi
haqqında” 18 iyun 2001-ci il tarixli və “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili
haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə” 2 yanvar
2003-cü il tarixli fərmanları ilə ədəbi dilimizin fəaliyyət meydanı daha da
genişləndirilmişdir.
Yaşadığımız "təhsil əsri"ndə
(XXI) ulu öndərin işlərini onun davamçısı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyev davam etdirir, ardıcıl
olaraq ölkədə təhsil sahəsində məqsədyönlü islahatlar həyata keçirir.
Biz maddi dəyərlərimizi, iqtisadi
potensialımızı insan kapitalına çevirməliyik.
Neft, qaz Tanrıdan verilən böyük nemətdir, biz
bundan uğurla və məharətlə istifadə edirik. Amma gec-tez bu təbii sərvətlər tükənəcək
və bilik, zəka, səviyyə isə ölkəmizin dayanıqlı inkişafını uzun illər bundan
sonra təmin edəcəkdir. Ən inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə baxsaq görərik
ki, o ölkənin inkişafında ən aparıcı rol oynayan neft, qaz deyil, bilikdir, elmi-texniki
tərəqqidir, yeni texnologiyalardır.
İlham
Əliyev
Təhsil sahəsində yeniliyə,
inkişafa nail olmaq üçün intellektuallığı, idarəetmə qabiliyyəti və siyasi fəallığı
ilə dünya siyasətçilərindən seçilən gənc liderimiz bir çox fərmanları, sərəncamlar
imzalamışdır
1) “Təhsil
haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2009-cu il 19 iyun tarixli qərarı
2) Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil
məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı
proqramının (2005-2007-ci illər) təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
3) “2008-2012-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət
Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
3) “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan
gənclərinin xarici ölkələrə etməkdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı”nın təsdiq
edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 16 aprel
tarixli 2090 nömrəli Sərəncamında dəyişikliklər edilməsi barədə Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
4) “2011-2021-ci illərdə Azərbaycan
təhsilinin inkişafı üzrə Milli Strategiya”nın hazırlanması haqqında Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
5) “Azərbaycan Respublikasında
2013-cü ilin “İnformasiya-kommunikasiya Texnologiyaları ili” elan edilməsi ilə
bağlı Tədbirlər Planı”nın təsdiq olunması haqqında Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin Sərəncamı və sairə.
Mən ona özüm qədər inanıram və gələcəyinə böyük
ümüdlər bəsləyirəm. İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim tale yüklü məsələləri,
planıarı sizin köməyiniz və dəstəyinizlə İlham Əliyev başa çatdıracaq!
Heydər Əliyev
Ulu öndərimizin özü qədər inandığı
Prezidentimiz İlham Əliyevin ölkəmizi işıqlı gələcəyə apardığına biz də
inaniriq və onun siyasətini dəstələyik! İlham Əliyev cənablarına və
Azərbaycanın Birincı Xanımı Mehriban Əliyevaya bütün işlərində uğurlar
arzulayırıq!
İstifadə edilmiş mənbələr.
http://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0qtisadiyyat, 05.05.2013
